Hướng dẫn phân biệt hàng thương mại và hàng phi thương mại khi xuất khẩu

Table of Contents

1. Tại sao cần phân biệt hai loại hàng?

Xuất khẩu bao gồm nhiều mục đích và quy mô khác nhau. Việc phân biệt giữa hàng thương mại và hàng phi thương mại rất quan trọng vì:

Pháp lý và thủ tục hải quan: Mỗi loại áp dụng các quy định, chứng từ, mức thuế khác nhau.
Thuế và chi phí: Hàng thương mại chịu thuế, phụ phí, thuế VAT, thuế xuất khẩu. Hàng phi thương mại có thể miễn thuế hoặc ưu đãi.
Quy định kiểm dịch: Hàng phi thương mại như quà, mẫu dùng cho cá nhân ít bị kiểm tra nghiêm ngặt hơn, nhưng vẫn phải khai báo rõ ràng.
Rủi ro và trách nhiệm: Hàng thương mại thường cần bảo hiểm, hợp đồng xuất khẩu rõ ràng hơn.

Hiểu đúng giúp bạn – dù là doanh nghiệp hay cá nhân – xử lý hồ sơ chính xác, tránh bị phạt, chậm trễ hoặc mất mát.

2. Định nghĩa & tiêu chí phân biệt

2.1 Hàng thương mại

Mục đích: Bán – mua, trao đổi thương mại giữa người xuất và người nhập khẩu.
Số lượng, giá trị: Lớn, đủ để sinh lợi. Có hóa đơn thương mại.
Hồ sơ: Hợp đồng kinh tế, hóa đơn, phiếu đóng gói, giấy chứng nhận xuất xứ (C/O), giấy kiểm tra chất lượng, giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, kiểm dịch…
Khai báo hải quan: Khai theo hình thức tờ khai hải quan, có mã HS, mã thuế xuất khẩu, chịu VAT và thuế xuất.

2.2 Hàng phi thương mại

Mục đích: Cá nhân tặng biếu, dùng thử, quà khách, quà mẫu, hay cá nhân du lịch, không nhằm mục đích bán.
Số lượng, giá trị: Ít, không điển hình để sinh lợi.
Hồ sơ: Thông thường là packing list đơn giản, phiếu khai báo hải quan dạng quà tặng hoặc miễn thuế.
Khai báo hải quan: Theo mục “quà tặng”, “mẫu hàng”, hoặc “hàng gửi cá nhân”, có thể miễn thuế, không phải khai thuế xuất khẩu.

3. Tiêu chí phân biệt chi tiết

Tiêu chí	Hàng thương mại	Hàng phi thương mại
Mục đích	Bán, trao đổi lợi nhuận	Tặng, dùng thử, quà, dùng riêng
Số lượng	Lớn, nhiều lô, đều đặn	Ít, không đều, đôi khi chỉ một lần
Giấy tờ	Hợp đồng, hóa đơn, C/O, kiểm định…	Packing list cơ bản, giấy khai quà tặng
Khai báo hải quan	Tờ khai hải quan XNK, HS code, thuế…	Giấy khai quà, tờ khai hàng gửi cá nhân
Thuế	Thuế xuất khẩu + VAT	Miễn thuế hoặc thuế tối thiểu
Kiểm dịch, kiểm tra chất lượng	Rất nghiêm ngặt	Nhẹ hơn (tuỳ loại, tuỳ quốc gia)
Bản quyền, tiêu chuẩn	Cần xét giấy phép, chứng nhận	Thường không yêu cầu

4. Ví dụ thực tế minh họa

4.1 Công ty Xi măng xuất khẩu hàng thương mại

Công ty “A” xuất khẩu xi măng qua đường biển sang Indonesia.
Mục tiêu: bán và thu lợi nhuận. Số lượng hàng rất lớn: 10.000 tấn/lô.
Hồ sơ gồm: hợp đồng thương mại, hóa đơn, packing list, C/O, giấy kiểm định chất lượng, kiểm dịch…
Họ khai tờ khai hải quan, đóng thuế VAT, thuế xuất khẩu.
Quy trình: kiểm định nhà máy, kiểm định trước khi xếp container, cấp chứng nhận chất lô hàng; đóng gói, kê khai hải quan, thông quan, vận chuyển biển.

4.2 Cá nhân gửi quà mẫu cho đối tác nước ngoài

Anh Bình gửi thử nghiệm 3 mẫu dầu gấc ép lạnh sang Mỹ dưới dạng quà tặng.
Sản phẩm chỉ 3 lọ, tổng giá trị khoảng 80 USD.
Hồ sơ gồm: packing list ghi “Gift – 3 glass jars of gac oil – not for sale”.
Anh Bình khai “Gift, commercial value 0 USD”.
Hàng được khai qua hải quan nội địa, shipper tự làm thủ tục khai báo quà tặng khi nhập cảnh Mỹ.
Không bị đóng thuế, vì giá trị rất nhỏ, mục đích không thương mại.

5. Khi nào dễ bị hiểu nhầm hoặc rắc rối?

Số lượng lớn nhưng khai là quà tặng: nếu gửi 500 chai nước ép nhưng khai quà, hải quan dễ nghi ngờ là nhằm mục đích thương mại.
Sản phẩm có giá trị cao: dù ít nhưng giá trị lớn (ví dụ điện thoại mẫu), hải quan vẫn yêu cầu chứng từ thương mại, thuế thông thường.
Gửi mẫu – nhưng có thương mại tiềm năng: nếu mẫu gửi kèm yêu cầu ký hợp đồng đặt lô lớn, hải quan có thể yêu cầu xác minh là lô hàng thương mại.
Không khai đúng loại: gửi hàng thương mại mà không lập tờ khai chuyên nghiệp dễ bị phạt, hàng bị giữ, lô hàng có thể bị tiêu huỷ nếu không khắc phục.

6. Hướng dẫn để khai báo đúng

6.1 Phân loại ngay từ đầu

Trước khi gửi, tự xác định: bạn định bán hay chỉ tặng/quà/mẫu.
Nếu mục đích là bán – dù lô nhỏ – vẫn phải coi là thương mại.

6.2 Chuẩn bị hồ sơ phù hợp

Hàng thương mại: Hợp đồng xuất khẩu, hóa đơn, packing list, chứng nhận xuất xứ, kiểm dịch.
Hàng phi thương mại: Packing list đơn giản, giấy khai mẫu/quà, không cần hợp đồng.

6.3 Khai hải quan đúng loại

Khai tờ khai XNK đầy đủ với mã HS nếu là thương mại.
Khai quà tặng hoặc quy định hàng phi thương mại nếu gửi qua bưu điện.

6.4 Dán nhãn chính xác

Hàng phi thương mại: ghi “Sample”, “Gift – Not for resale”, không để giá trị thực.
Hàng thương mại: giữ nguyên hóa đơn, hóa giá phù hợp.

6.5 Tra cứu quy định quốc tế

Mỗi nước có yêu cầu riêng – cần tra trước quy định nhập khẩu.
Ví dụ: Mỹ, EU, Nhật có kiểm chứng an toàn thực phẩm hoặc chứng nhận sản phẩm.

7. Checklist phân biệt

Trình tự	Hàng thương mại	Hàng phi thương mại
Xác nhận mục đích	để bán	để tặng/mẫu/quà
Số lượng	lớn/dều đặn	ít (<5–10 món)
Hồ sơ cần có	hợp đồng, hóa đơn, C/O, packing list	packing list, mẫu đơn khai quà
Khai báo hải quan	tờ khai XNK	giấy khai đơn giản
Nhãn hàng hóa	Hóa đơn VAT	“Sample – not for sale”
Thuế phải trả	VAT + thuế XK	Miễn hoặc tối thiểu

8. Tóm tắt lợi ích khi phân biệt đúng

Giảm rủi ro bị phạt hoặc tịch thu: khai đúng loại, hải quan không nghi ngờ.
Tiết kiệm chi phí: không phải đóng thuế không cần thiết nếu gửi quà.
Quy trình nhanh gọn hơn: hàng phi thương mại ít thủ tục hơn.
Đáp ứng chuẩn quốc tế: dễ thông quan, chuyên nghiệp hơn với đối tác.

9. Kết luận

Việc phân biệt rõ hàng thương mại và hàng phi thương mại khi xuất khẩu là bước cơ bản – nhưng cực kỳ quan trọng – trong mọi hoạt động xuất khẩu. Đặc biệt với người mới:

Xác định mục đích ngay từ đầu.
Chuẩn bị hồ sơ phù hợp.
Khai báo hải quan đúng loại, đúng mã hàng, tránh hiểu nhầm.
Kê khai thuế đúng nếu là hàng thương mại, hoặc ghi chú quà/mẫu nếu là phi thương mại.

Điều này giúp bạn tiết kiệm chi phí, thời gian, giảm rủi ro tranh chấp và xử phạt.

Xem thêm: ICD LÀ GÌ? CÁCH PHÂN BIỆT DEPOT VS ICD?

Xem thêm: PHÂN BIỆT HOUSE BILL VS MASTER BILL TRONG XNK

Xem thêm: Cách phân biệt vận tải hàng không và logistics hàng không

kiến thức