Tập Quán Mua CIF – Bán FOB: Thách Thức và Cơ Hội Cho Doanh Nghiệp Logistics Ở Việt Nam

1. Mở đầu: Ngoại thương và vai trò logistics

Trong giai đoạn hội nhập, xuất nhập khẩu là động lực quan trọng của kinh tế Việt Nam. Mỗi năm, kim ngạch thương mại đạt hàng trăm tỷ USD. Đi kèm theo đó là nhu cầu vận tải, bảo hiểm và dịch vụ logistics tăng mạnh.

Tuy nhiên, một thực tế tồn tại lâu năm là doanh nghiệp Việt Nam thường “mua CIF – bán FOB”. Khi nhập khẩu, họ chọn CIF để người bán nước ngoài lo thuê tàu và mua bảo hiểm. Khi xuất khẩu, họ lại bán FOB để chỉ cần giao hàng tại cảng.

Cách làm này có vẻ thuận tiện. Nhưng nếu nhìn kỹ, nó khiến doanh nghiệp mất đi quyền chủ động trong vận tải quốc tế và bỏ lỡ nhiều lợi ích logistics.

Với một tỉnh công nghiệp lớn như Đồng Nai, nơi tập trung nhiều khu công nghiệp và doanh nghiệp xuất nhập khẩu, thói quen này càng ảnh hưởng rõ rệt. Bài viết sau sẽ phân tích nguyên nhân, hệ quả và giải pháp để doanh nghiệp Đồng Nai thay đổi, qua đó nâng cao sức cạnh tranh.

2. Tập quán “mua CIF – bán FOB” là gì?

• Nhập khẩu CIF (Cost, Insurance and Freight): Người bán nước ngoài thuê tàu, trả cước và mua bảo hiểm. Họ vận chuyển hàng đến cảng Việt Nam. Người nhập khẩu chỉ cần làm thủ tục hải quan và nhận hàng.

• Xuất khẩu FOB (Free on Board): Doanh nghiệp Việt Nam giao hàng lên tàu tại cảng. Người mua nước ngoài tự lo thuê tàu, mua bảo hiểm và chịu chi phí vận chuyển.

Như vậy, quyền kiểm soát vận tải quốc tế không thuộc về doanh nghiệp Việt Nam. Toàn bộ chi phí, lịch trình và bảo hiểm đều do đối tác nước ngoài quyết định.

3. Vì sao thói quen này hình thành?

3.1 Tâm lý an toàn của doanh nghiệp

Nhiều doanh nghiệp ngại rủi ro. Họ chưa có kinh nghiệm thuê tàu, mua bảo hiểm hay xử lý sự cố trong quá trình vận chuyển. Vì vậy, họ thường chọn giải pháp “dễ nhất” là giao trách nhiệm cho đối tác.

3.2 Hạn chế về năng lực logistics nội địa

Đội tàu biển Việt Nam còn nhỏ, sức chở hạn chế. Thị phần vận tải quốc tế mà đội tàu Việt Nam đảm nhận chưa đến 10%. Các dịch vụ bảo hiểm hàng hóa trong nước cũng chưa đủ mạnh để tạo niềm tin.

3.3 Sức ép từ đối tác quốc tế

Người bán nước ngoài thường áp đặt điều kiện CIF. Điều này giúp họ hưởng lợi từ cước tàu và bảo hiểm do chính họ lựa chọn. Trong khi đó, người mua quốc tế lại muốn mua FOB để chủ động chọn hãng tàu quen thuộc.

3.4 Thói quen lâu năm

Một khi đã quen với cách làm này, doanh nghiệp rất khó thay đổi. Ngay cả khi biết có thể thiệt thòi, họ vẫn chọn cách quen thuộc.

4. Hệ quả khi duy trì “mua CIF – bán FOB”

4.1 Mất quyền chủ động

Doanh nghiệp Việt Nam không kiểm soát được giá cước vận tải, lịch trình tàu hay giải pháp xử lý sự cố.

4.2 Chi phí logistics cao

Cước tàu do hãng nước ngoài đưa ra thường cao hơn. Điều này khiến chi phí logistics của Việt Nam chiếm 16–20% GDP. Trong khi đó, mức trung bình thế giới chỉ khoảng 10–12%.

4.3 Doanh nghiệp logistics trong nước yếu thế

Thị trường vận tải và bảo hiểm hàng hóa trị giá hàng chục tỷ USD mỗi năm phần lớn rơi vào tay nước ngoài. Doanh nghiệp nội chỉ hưởng phần rất nhỏ.

4.4 Giảm sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam

Chi phí logistics cao khiến giá thành hàng Việt kém hấp dẫn. Nhiều sản phẩm khó cạnh tranh với hàng từ các nước có chi phí thấp hơn.

5. Xu hướng quốc tế: Nhập khẩu FOB – Xuất khẩu CIF

Ở nhiều quốc gia phát triển, doanh nghiệp làm ngược lại Việt Nam. Họ nhập khẩu theo FOB và xuất khẩu theo CIF.

• Với nhập khẩu FOB, họ chủ động thuê tàu, mua bảo hiểm và thương lượng mức giá tốt nhất.

• Với xuất khẩu CIF, họ kiểm soát vận chuyển, tăng thêm giá trị dịch vụ logistics và hỗ trợ ngành vận tải nội địa.

Cách làm này giúp doanh nghiệp giảm chi phí và nâng cao lợi thế cạnh tranh. Đây chính là bài học để Việt Nam tham khảo.

6. Ý nghĩa với doanh nghiệp Đồng Nai

Đồng Nai là một trong những tỉnh có kim ngạch xuất nhập khẩu lớn nhất cả nước. Các ngành chủ lực như gỗ, giày dép, dệt may, điện tử… phụ thuộc mạnh vào vận tải quốc tế.

Nếu tiếp tục “mua CIF – bán FOB”, doanh nghiệp Đồng Nai sẽ mất cơ hội giảm chi phí. Họ cũng sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển logistics tại chỗ và phụ thuộc vào đối tác nước ngoài.

Ngược lại, nếu thay đổi theo hướng mua FOB – bán CIF, lợi ích mang lại rất lớn:

• Doanh nghiệp chủ động kiểm soát chi phí và lịch trình.

• Ngành logistics trong tỉnh có cơ hội phát triển.

• Hàng hóa xuất khẩu cạnh tranh hơn nhờ tối ưu chi phí.

7. Giải pháp và hướng đi

7.1 Nâng cao năng lực logistics trong nước

Đầu tư đội tàu biển và mở rộng dịch vụ logistics trọn gói. Đồng thời, hợp tác với các hãng vận tải quốc tế để học hỏi và nâng cao trình độ.

7.2 Phát triển dịch vụ bảo hiểm nội địa

Các công ty bảo hiểm Việt Nam cần đưa ra sản phẩm chuyên biệt cho xuất nhập khẩu. Doanh nghiệp cũng nên hiểu rõ lợi ích của việc mua bảo hiểm trong nước.

7.3 Đào tạo nhân lực chuyên môn

Các khóa học về Incoterms, thuê tàu, bảo hiểm và xử lý sự cố quốc tế rất cần thiết. Khi nhân lực được đào tạo bài bản, doanh nghiệp tự tin hơn trong đàm phán.

7.4 Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước

Chính phủ có thể khuyến khích xuất khẩu theo CIF và nhập khẩu theo FOB bằng ưu đãi thuế hoặc tín dụng. Điều này sẽ thúc đẩy doanh nghiệp logistics trong nước phát triển.

8. Kết luận

“Tập quán mua CIF – bán FOB” đã tạo sự an toàn cho doanh nghiệp Việt Nam trong nhiều năm. Nhưng nếu tiếp tục duy trì, chúng ta sẽ mãi bị động trong chuỗi vận tải quốc tế.

Để tăng sức cạnh tranh, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy:

• Xuất khẩu nên bán CIF để kiểm soát logistics và tăng giá trị hàng hóa.

• Nhập khẩu nên mua FOB để chủ động thuê tàu và giảm chi phí.

Đây không chỉ là việc thay đổi thói quen. Đây là bước đi chiến lược giúp ngành logistics trong nước phát triển, giảm gánh nặng chi phí và nâng tầm hàng hóa Việt Nam. Với Đồng Nai, nơi có nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu, việc chuyển đổi này sẽ mở ra cơ hội lớn để nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Đọc thêm:

BROCADE DELIVERY FROM VIETNAM TO SLOVAKIA 

SHIPPING DISHWASHERS FROM GERMANY TO VIETNAM 

Quy Trình Nhập Hàng Về Việt Nam Nhanh Chóng, An Toàn 

Vận Chuyển Xe Điện Tử Từ Hồ Chí Minh Đến Anh Quốc: Hành Trình Xanh